Asbest

In Nederland sterven naar schatting jaarlijks zo’n 600 mensen aan kanker die is veroorzaakt door blootstelling aan asbest. Mensen die door hun werk veel met asbest hebben gewerkt en die veel asbestvezels hebben ingeademd, lopen grote risico’s. De ziekte openbaart zich pas vele jaren na inademing. Ook in de buitenlucht zweven asbestvezels, onder andere afkomstig van remvoeringen van auto’s. Maar de hoeveelheid vezels in de lucht is zo gering, dat inademen voor zover bekend geen gevaar voor de gezondheid oplevert. Tegenwoordig mag er in remvoeringen geen asbest meer worden toegepast. Asbestvezels komen ook in kleine hoeveelheden voor in drinkwater (via het afdichtmateriaal in grote betonnen drinkwaterleidingen) en voedsel (afkomstig uit filters van de voedingsindustrie of verontreiniging via de lucht). Voor zover bekend zijn ook deze concentraties niet schadelijk voor de gezondheid.

Alle asbesthoudende producten hebben een vezelige structuur, alhoewel dat bij hechtgebonden producten en materialen vaak moeilijk te zien is. Wit asbest werd het meest gebruikt. Producten en materialen met wit asbest hebben een witte tot lichtgrijze kleur. Een andere aanwijzing is de leeftijd. Producten van vóór 1983 kunnen losse asbest bevatten; hechtgebonden asbest is toegepast tot 1993. Andere informatiebronnen zijn de fabrikant of leverancier van het materiaal of de eigenaar/verhuurder van een huis. Alleen een microscopische analyse kan uitsluitsel geven of het materiaal of product werkelijk asbest bevat. De Keuringsdienst van Waren informeert mensen die vermoeden dat zij asbest in of om het huis hebben. Zij hebben ook adressen van laboratoria die monsters kunnen onderzoeken.

Een deskundig asbestinventarisatiebedrijf kan nagaan of in een woning asbest aanwezig is. Aan deze onderzoeken zijn kosten verbonden.

Asbest mag alleen worden verwijderd met toestemming van de gemeente. Hoe er moet worden verwijderd staat in het Asbestverwijderingsbesluit. Hierin staat wanneer een sloopvergunning nodig is, wanneer het een zogeheten ‘mededeling onder voorschriften’ is, en wanneer geen van beide nodig is. Bij een sloopvergunning moet een deskundig asbestverwijderingsbedrijf het asbest verwijderen. Vooraf moeten de werkzaamheden zijn gemeld bij de desbetreffende regionale Arbeidsinspectie, inclusief het aanvangstijdstip en de naam van het uitvoerend bedrijf. Bij een ‘mededeling onder voorschriften’ mag de bewoner de sloop zelf uitvoeren, onder voorwaarde dat de meegeleverde voorschriften worden nageleefd. Als er noch een sloopvergunning noch een ‘mededeling onder voorschriften’ wordt uitgereikt, dan moeten de werkzaamheden worden uitbesteed aan een bedrijf. Dit hoeft echter geen deskundig asbestverwijderingsbedrijf te zijn. Het bedrijf moet zich wel houden aan bepaalde voorschriften. Meer over het verwijderen van asbest is te vinden in de brochures ‘Asbest in en om het huis’ (particulieren) en ‘Asbest in bedrijven en instellingen’ (bedrijven en instellingen). Beide brochures zijn verkrijgbaar bij het Distributiecentrum VROM. Bovenstaande regels voor particulieren gelden alleen voor asbesthoudende materialen die vastzitten aan een ‘bouwwerk’. Als bouwwerk geldt bijvoorbeeld een huis, woonwagen, schuur, garage, tuinhuisje of vakantiewoning.

Het verwijderen van asbest in de tuin

Kleine hoeveelheden asbestafval uit de tuin, bijvoorbeeld afkomstig van asbestcement platen die gebruikt zijn als broeibak of asbestcement bloembakken, kunnen (mits goed verpakt) in principe gescheiden worden ingeleverd bij de gemeente. De eigenaar van de tuin is hiervoor verantwoordelijk. Het verwijderen van asbest dat is vrijgekomen na brand en in tuinen of op straat is terechtgekomen, moet altijd worden verwijderd door een erkend asbestverwijderingsbedrijf. De veroorzaker van de schade is hiervoor verantwoordelijk, in principe is dat de eigenaar van het pand of perceel waarin zich de asbest bevond.

Iedere gemeente beschikt over voorschriften voor het aanbieden van asbesthoudend afval, ook voor kleine hoeveelheden. Voordat asbestafval wordt aangeboden, moet eerst overlegd worden met de gemeente. Verpakkingsvoorschriften en in de meeste gevallen ook verpakkingsmateriaal worden ter beschikking gesteld door de gemeente. Particulieren kunnen asbestafval, mits volgens de regels verpakt, in principe gratis inleveren bij het gemeentelijk afvaldepot als klein chemisch afval.

De eigenaar van het asbest moet zelf de verwijderingskosten betalen. De overheid geeft hier geen subsidie voor. Soms draagt een gemeente bij in de kosten in de vorm van bijzondere bijstand, als de eigenaar een uitkering heeft. De verwijderingskosten van asbest door een erkend asbestbedrijf zijn hoog.

Wie is verantwoordelijk?

De eigenaar van de woning is verantwoordelijk voor de asbest. Als zich in een huis niet-hechtgebonden asbest bevindt dat onvoldoende is afgeschermd, kan de gemeente in bepaalde gevallen de eigenaar dwingen om maatregelen te nemen. Bij een huurwoning is overleg tussen bewoner en verhuurder over te nemen maatregelen nodig. De GGD of de gemeente kunnen bemiddelen. De bewoner van een koopwoning mag in principe zelf bepalen of de asbest uit de woning wordt verwijderd, tenzij er sprake is van een gevaarlijke situatie. Huiseigenaren moeten, vóór een renovatie of verbouwing waarvoor een bouwvergunning nodig is, een verplichte asbestinventarisatie doen. De gemeente moet controleren of deze inventarisatie ook daadwerkelijk heeft plaatsgevonden.

De overheid heeft in per juli 1993 beroepsmatige toepassing en verkoop van asbest (nagenoeg) verboden. Per 1 juli 1998 geldt voor particulieren een volledig verbod voor hergebruik en voor andere toepassingen van asbest in bouwwerken. Dit verbod is opgenomen in de Regeling Bouwbesluit materialen. In deze regeling is tevens opgenomen dat de gemeente de eigenaar van het asbest kan dwingen om maatregelen te nemen als zich in huis asbest bevindt dat niet-hechtgebonden is of in zeer slechte staat verkeert. Regels voor verwijdering zijn opgenomen in het Asbestverwijderingsbesluit en het latere ‘Besluit tot wijziging van het Asbestverwijderingsbesluit’. De voorschriften zijn in een gemeente pas van kracht als ze in de gemeentelijke bouwverordening zijn opgenomen. Omdat uit onderzoek blijkt dat de verwijderingsregels slecht worden nageleefd, heeft VROM maatregelen aangekondigd. De normen waaraan erkende asbestverwijderaars moeten voldoen, worden verscherpt. Woningcorporaties die geen asbestinventarisatie doen, krijgen te maken met hardere sancties.

Een deskundig asbestverwijderingsbedrijf is te herkennen aan het KOMO-procescertificaat ‘Algemeen asbest verwijderen’.